Μια πρώτη απάντηση είναι ο χρόνος. Η μοντέρνα τέχνη προηγείται της σύγχρονης. Οι περισσότεροι ιστορικοί και κριτικοί της τέχνης τοποθετούν την αρχή της μοντέρνας τέχνης γύρω στα 1860, μέχρι περίπου το 1960. Ενώ σύγχρονη τέχνη σημαίνει απλά σημερινή. Αλλά και πάλι είναι δύσκολο να χαρακτηρίσουμε τι ακριβώς σημαίνει σημερινή. Εννοούμε από καλλιτέχνες που βρίσκονται εν ζωή; Μήπως την τέχνη που δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια της ζωή μας; Μήπως τέχνη που προσδιορίζει το σήμερα; Αν ακολουθήσουμε αυτή τη λογική οι αρχές της σύγχρονης τέχνης τοποθετούνται γύρω στο 1960 με 1970.
Εκτός όμως από τη χρονολογική διαφορά υπάρχουν και άλλες, στις μεθόδους, τα μέσα και την προσέγγιση. Όταν μιλάμε λοιπόν για μοντέρνα και σύγχρονη τέχνη αναφερόμαστε σε πολλά και διαφορετικά μεταξύ τους κινήματα όπως ο μεταϊμπρεσιονισμός, το νταντά, η ποπ άρτ και η installation art.
Ας δούμε πρώτα τη μοντέρνα τέχνη. Μπορεί σήμερα να βλέπουμε Μονέ και Σεζάν τυπωμένους σε πετσέτες, t-shirts και διάφορες συσκευασίες προϊόντων, αλλά πρέπει να αντιληφθούμε πόσο ριζοσπαστικοί, πρωτοπόροι και ίσως σοκαριστικοί ήταν για την εποχή τους. Ο μοντερνισμός ήταν μια ριζική μετακίνηση από οποιοδήποτε είδος είχε υπάρξει μέχρι τότε. Μια απόρριψη των παραδοσιακών αντιλήψεων με θέματα τελείως νεωτεριστικά.
Πολλοί πιστεύουν ότι πρωτοπόρος του μοντερνισμού είναι ο Μανέ, ειδικά με το έργο του ‘Πρόγευμα στη Χλόη’ του 1863. Κι αυτό επειδή δεν προσπάθησε να αποδώσει την σκηνή με τρόπο ρεαλιστικό και τρισδιάστατο. Οι χαρακτήρες του φαίνονται να τοποθετούνται ο ένας πάνω από τον άλλο. Η γυναίκα που πλένεται στο ρέμα φαίνεται έτοιμη να πέσει ανά πάσα στιγμή στην αγκαλιά των άλλων. Ο Μανέ κατηγορήθηκε ακόμα και για έλλειψη σκίασης μεταξύ των φωτεινών και των σκοτεινών μερών του έργου του, αλλά και για τα κάπως “ποταπά” θέματα που επέλεγε.
Αυτό το κίνημα, που δεν προσπαθούσε πλέον να απεικονίσει ρεαλιστικά τον έξω κόσμο, οδήγησε σε μια νέα μορφή τέχνης με κινήματα όπως ο ιμπρεσιονισμός, ο μεταϊμπρεσιονισμός, ο ιαπωνισμός, ο φωβισμός, ο κυβισμός, ο φουτουρισμός και ο εξπρεσιονισμός.
Πως φτάσαμε όμως στη σύγχρονη τέχνη;
Μια πρώτη αλλαγή έγινε με το κίνημα του αφηρημένου εξπρεσιονισμού, που πήρε το ενδιαφέρον από τη θεματολογία της απεικόνισης και εστίασε περισσότερο στον τρόπο δημιουργίας του έργου. Ένα καλό παράδειγμα είναι ο Τζάκσον Πόλοκ. Τα έργα του φαίνεται να αφορούν περισσότερο στον τρόπο που αναμειγνύει τα χρώματα και στο πως κινείται πάνω στον καμβά παρά στον τελικό προϊόν καθαυτό, ανοίγοντας έτσι το δρόμο γι αυτό που αποκαλούμε σήμερα σύγχρονη τέχνη.
Η μεγάλη αλλαγή όμως ήρθε τις δεκαετίες του ’60 και ’70 που έφεραν μια επανάσταση στον τρόπο που σκεφτόμαστε την τέχνη αλλά και στον τρόπο δημιουργίας. Πολλοί μοντερνιστές έπαιρναν την τέχνη τους πολύ “στα σοβαρά” αποθεώνοντας τον καλλιτέχνη για την ιδιοφυΐα του. Κινήματα όμως όπως η ποπ άρτ και ο μινιμαλισμός έπαψαν να ενδιαφέρονται για την ομορφιά ή την φόρμα και επικεντρώθηκαν στο κόνσεπτ πίσω από το έργο. Το αποτέλεσμα ήταν να έχουμε διαφορετικές μορφές τέχνης όπως το βίντεο, η εγκατάσταση και οι παραστάσεις που συχνά αποκτούν ζωή έξω από τις γκαλερί και άλλους παραδοσιακούς χώρους δημιουργίας.
Ένα σημαντικό στοιχείο της σύγχρονης τέχνης είναι ότι δεν έχει να κάνει ούτε με τις τεχνικές ούτε με τα υλικά, δεν έχει να κάνει καν με το ίδιο το έργο, αλλά με την εντύπωση που έχει ο καλλιτέχνης για το έργο. Τα σύγχρονα έργα τέχνης επικεντρώνουν περισσότερο στην επίδραση που έχει το έργο στον θεατή και στη συνολική εμπειρία του. Σύμφωνα με πολλούς κριτικούς και θεωρητικούς της τέχνης: “εμείς φτιάχνουμε το έργο” . Και σε ορισμένες περιπτώσεις το έργο δημιουργείται από αυτούς που το βιώνουν, όπως συμβαίνει με πολλές παραστάσεις και κοινωνικά πρότζεκτ.
Δημιουργούνται συχνά ερωτήματα όπως: ‘είναι αυτό τέχνη;’ ή ‘και ένα τετράχρονο θα το έκανε αυτό’. Αυτό ακριβώς όμως δείχνει ότι οι καλλιτέχνες της σύγχρονης τέχνης κάνουν σωστά τη δουλειά τους. Δουλειά τους είναι να μας κάνουν να αναρωτηθούμε για την αισθητική μας. Αισθητική είναι η φιλοσοφική αναζήτηση του τι είναι τέχνη. Όταν λοιπόν βλέπουμε μια στοίβα από τούβλα ή ένα ουρητήριο σε μια γκαλερί, δεν είναι άλλο παρά η προσπάθεια του καλλιτέχνη να μας κάνει να αναρωτηθούμε αν αυτό είναι τέχνη και αν ναι, τι είναι αυτό που το κάνει τέχνη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου