Daniel Defoe - Ροβινσώνας Κρούσος

Ενδεικτικό της παρουσίασης του μυθιστορήματος ως του είδους εκείνου που εκπροσωπεί το πραγματικό και αποτυπώνει το ανθρώπινο υποκείμενο πολυπρισματικά, είναι το μυθιστόρημα του Ντιφόου (Daniel Defoe, 1660-1731), ένα από τα πρώτα αγγλικά μυθιστορήματα, που δημοσιεύτηκε το 1719 και φέρει τον τίτλο: Η ζωή και οι παράξενες εκπληκτικές περιπέτειες του Ροβινσώνα Κρούσου, από την Υόρκη, ναυτικού: που έζησε είκοσι οκτώ έτη, ολομόναχος σε ένα ακατοίκητο νησί στις ακτές της Αμερικής, κοντά στις εκβολές του μεγάλου ποταμού Ορινόκου, έχοντας βρεθεί στην ακτή από ναυάγιο, όπου όλοι οι άνδρες έχασαν τη ζωή τους εκτός από τον ίδιο. Με μια περιγραφή του πώς τελικά ελευθερώθηκε από τους πειρατές. Γραμμένο από τον ίδιο

.Ο Defoe εισάγει έναν πλασματικό εκδότη, ο οποίος εγγυάται την «αλήθεια» της ιστορίας: «Ο εκδότης» όπως σημειώνεται στον πρόλογο του μυθιστορήματος «πιστεύει ότι πρόκειται για μια ιστορία πραγματικών γεγονότων χωρίς ίχνος φαντασίας σ’ αυτήν...» (Defoe, 3). Παρουσιάζοντας μια αναφορά σε πρώτο πρόσωπο του μεγάλου πλέον σε ηλικία Ροβινσώνα, που διηγείται εκ των υστέρων αυτά που του συνέβησαν και εντάσσοντας ωστόσο στο κείμενο ημερολογιακές καταγραφές του Ροβινσώνα κατά την διάρκεια των περιπετειών του, η πλοκή κινείται σε δύο διαφορετικά αφηγηματικά επίπεδα.

Το μυθιστόρημα γνώρισε επάλληλες εκδόσεις, μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες και αποτέλεσε πρότυπο για μια σειρά λογοτεχνικών έργων, που ορίζονται ως ροβινσωνιάδες (Robinsonaden).

Όπως επισημαίνει ο Max Novak, «η ιστορία ενός ναυαγού σ’ ένα ερημικό νησί δεν ήταν κάτι καινούργιο. [...] Μυθοπλαστικές εκδοχές ενός τέτοιου γεγονότος εμφανίζονται σε πολλά έργα που δημοσιεύθηκαν κατά τη διάρκεια του 17ου αιώνα, από το Simplicismus του Grimmelhausen μέχρι το The Critick (El Criticon) του Gracian. [...] O Defoe έδωσε στο μυθιστόρημα όμως μια ιδιαίτερη ταυτότητα, την οποία και έχει διατηρήσει  από τότε. Ο κόσμος του Κρούσου είναι γεμάτος όνειρα, προφητείες και οιωνούς με τη μορφή σεισμών, καταιγίδων και με την αξιοσημείωτη μονή πατημασιά που τον κάνει να τρέχει στη σπηλιά του. Και την ίδια στιγμή η πατημασιά αυτή κάνει τον Κρούσο αρχικά να πιστεύει ότι ο διάβολος πιθανόν να έχει προσγειωθεί στο νησί του, την προσεγγίζει με κινήσεις επιστήμονα, τη μετράει συγκρίνοντάς τη με το δικό του πόδι και ψάχνει για αποδείξεις της ύπαρξης που θα μπορούσε να την έχει δημιουργήσει.

Οι αντιδράσεις του θυμίζουν κάτι ανάμεσα σε επιστήμονα που προσπαθεί να εξακριβώσει την αλήθεια μέσα από πειράματα και σε ντετέκτιβ αποφασισμένο να ανακαλύψει έναν εγκληματία μέσω ενός μικρού, τυχαίου ίχνους.

Ο Ροβινσώνας Κρούσος είναι ένα έργο πεζογραφίας που διαβάζεται ταυτόχρονα σε πολλά επίπεδα, προσφέροντας στον αναγνώστη διαφορετικούς κώδικες κατανόησης και δείχνοντάς του το δρόμο μέσα από διάφορα ερωτήματα που απαιτούν απαντήσεις.

Οι ποικίλες δομές –πνευματική αυτοβιογραφία, ταξιδιωτική αφήγηση, αυτοσχέδια ουτοπία, πολιτική και οικονομική αλληγορία– σχηματίζουν μια ενότητα κάτω από την επιφάνεια της ρεαλιστικής αφήγησης, αλλά δημιουργούν ένα κείμενο ανοιχτό σε πολλαπλές πιθανές αναγνώσεις» (Novak, 1996, 48-49).