Με τον όρο Μπαρόκ (Baroque) αναφερόμαστε είτε στην ιστορική περίοδο 1600 - 1750 που ακολούθησε την Αναγέννηση (ειδικότερα τον Μανιερισμό), είτε στο συγκεκριμένο καλλιτεχνικό ύφος που διαμορφώθηκε την περίοδο αυτή.
Το ύφος του Μπαρόκ αποτέλεσε ένα νέο τρόπο έκφρασης που γεννήθηκε στη Ρώμη της Ιταλίας, απ' όπου εξαπλώθηκε σχεδόν σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Χαρακτηρίστηκε από ένα έντονο δραματικό και συναισθηματικό στοιχείο, ενώ εφαρμόστηκε κυρίως στην αρχιτεκτονική, τη γλυπτική και τη μουσική, αλλά συναντάται παράλληλα και στη λογοτεχνία ή τη ζωγραφική.
Το ύφος του Μπαρόκ αποτέλεσε ένα νέο τρόπο έκφρασης που γεννήθηκε στη Ρώμη της Ιταλίας, απ' όπου εξαπλώθηκε σχεδόν σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Χαρακτηρίστηκε από ένα έντονο δραματικό και συναισθηματικό στοιχείο, ενώ εφαρμόστηκε κυρίως στην αρχιτεκτονική, τη γλυπτική και τη μουσική, αλλά συναντάται παράλληλα και στη λογοτεχνία ή τη ζωγραφική.
• H γέννηση του Μπαρόκ είναι συνυφασμένη με την αντίδραση του ρωμαιοκαθολικού κόσμου στη
διαμαρτυρόμενη Μεταρρύθμιση.
• Το Μπαρόκ είναι καθοριστικό για την εξέλιξη των λογοτεχνικών ειδών, καθώς αρνείται τους παραδοσιακούς κανόνες και το ρυθμιστικό μοντέλο της αριστοτελικής ποιητικής, ενώ χαρακτηρίζεται από κινητικότητα και διαρκή διεκδίκηση της ελευθερίας στη δημιουργία.
• Το Μπαρόκ σηματοδοτεί μια αλλαγή οπτικής στις νεοαριστοτελικές αντιλήψεις, καθώς επιδιώκει να
εντυπωσιάσει, να προκαλέσει τις αισθήσεις και όχι απλώς να συγκινήσει.
• Η έννοια του θαυμαστού και η προβολή του μέσα από το συνδυασμό αληθοφανών-μη αληθοφανών
στοιχείων προλειαίνει το έδαφος για την επερχόμενη νέα ποιητική του Μπαρόκ και ανοίγει νέους
δρόμους για νέα είδη, όπως το μυθιστόρημα και η τραγικωμωδία.
• Η μεταφορά διαφοροποιείται στο Μπαρόκ από τις παραδοσιακές αντιλήψεις περί αισθητικής, καθώς
στοχεύει στην παραγωγή απόλαυσης μέσα από τη θεαματικότητα, την πρόκληση έκπληξης και την
ανάδυση του στοιχείου του θαυμαστού.
• Η αποτίμηση του έργου από τους θεατές-αναγνώστες αποτελεί βασικό κριτήριο αισθητικής εγκυρότητας του κειμένου, με αποτέλεσμα η νέα αυτή ποιητική να στοχεύει στο εφήμερο, την ποικιλία και την έντονη εκφραστικότητα του λόγου, που υπερβαίνει σιγά σιγά τη γνωσιακή του διάσταση και γίνεται ο τόπος παραγωγής εξεζητημένων ρητορικών μηχανισμών και σχημάτων ακραιφνώς διανοητικού χαρακτήρα.
• Το Μπαρόκ προσπαθεί να συμφιλιώσει το ηθικο-διδακτικό του περιεχομένου με το ηδονιστικο-αισθητικό της μορφής μέσω της έκπληξης, ώστε ο αναγνώστης να προβεί σε νέες, τολμηρές διανοητικές συνδέσεις.
• Η έκπληξη ως θεμελιώδης έννοια της ποιητικής του Μπαρόκ δημιουργείται μέσα από την πληθωρική
χρήση μεταφορών και την εκζήτηση, ένα ρητορικό τέχνασμα που περίτεχνα συνδυάζει πολύ διαφορετικές μεταξύ τους εικόνες και συνδέει ιδιαίτερα ανοίκεια μεταξύ τους πράγματα.
• Η ενσωμάτωση της τραγωδίας στην κωμωδία εντοπίζεται στο βουκολικό δράμα και εν συνεχεία στην
τραγικωμωδία του 17ου αιώνα επισφραγίζοντας την απομάκρυνση από τα κλασικά είδη και από την
αισθητική και την ποιητική της Αναγέννησης
• Η παρωδία και η σάτιρα του 17ου αιώνα βασίζεται στη σύνδεση και την αλληλεπίδραση ενός προϋπάρχοντος είδους (το έπος), με στοιχεία αντιθετικά προς αυτό, στοιχεία που το ανατρέπουν μορφολογικά και θεματικά και το ακυρώνουν, λειτουργώντας παρωδιστικά.
• Το μελόδραμα είναι ένα νέο θεατρικό είδος, αποτελούμενο από μουσική και ποίηση, το οποίο σε θεωρητικό επίπεδο γεννήθηκε στα τέλη του 16ου αιώνα και ήδη στις αρχές του 17ου αιώνα έχει παγιώσει τα χαρακτηριστικά του, που θα παραμείνουν αναλλοίωτα ως τα τέλη του 19ου αιώνα: απλοποίηση διαλόγων, συμβατικότητα γλώσσας για να γίνεται αντιληπτή τραγουδιστικά, διαχωρισμός ανάμεσα σε άριες, ντουέτα, χορωδία και στο λεγόμενο recitativo, μέρη με τονισμένη υποκριτική που κάνουν τη δράση να εξελίσσεται και συνοδεύονται από λίγα μουσικά όργανα.
• Γίνεται διάκριση (Lope de Vega) μεταξύ των κωμωδιών που ακολουθούν τους αριστοτελικούς κανόνες και παρέμειναν για πολλούς αιώνες το σημείο αναφοράς των σημαντικότερων δραματουργών, και των κωμωδιών που αγνοούν αυτούς τους κανόνες με άμεσο στόχο τη διασκέδαση ενός ευρύτερου κοινού.
• Η αντίθεση ανάμεσα στην εγκοσμιότητα και στην υπερβατικότητα, ανάμεσα στην εγκόσμια και θρησκευτική αντίστοιχα προσέγγιση του ανθρώπινου βίου, διαμορφώνει τη βάση του θεάτρου του Μπαρόκ.
• Ο Σαίξπηρ ανοίγει νέους δρόμους για το θέατρο της νεωτερικότητας: άρση ενότητας χώρου-χρόνου,
ελεύθερη θεματική, εναλλαγές ύφους, συνύπαρξη τραγικών και κωμικών στοιχείων, ήρωες από όλες
τις κοινωνικές τάξεις.
• Το μυθιστόρημα στο Μπαρόκ δεν ακολουθεί συγκεκριμένους κανόνες, δημιουργώντας έτσι έναν προνομιακό χώρο συνύπαρξης διαφόρων μορφών και ειδών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο Δον
Κιχώτης του Cervantes.
• δραματική χρήση του φωτισμού με έντονες αντιθέσεις
• υπερβολική χρήση διακοσμητικών στοιχείων συμπεριλαμβανομένων και μεμονωμένων γλυπτών στο εξωτερικό
• μεγάλης κλίμακας διακοσμητικές αναπαραστάσεις στις οροφές των κτιρίων
• έντονη σύνδεση της αρχιτεκτονικής με τη ζωγραφική
• χρήση τεχνικών οπτικής "απάτης" (trompe l'oeil)
Σημαντικοί συνθέτες της μπαρόκ μουσικής θεωρούνται οι:
Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ (1685-1750) -- Ο θάνατος του σηματοδοτεί και το τέλος της μπαρόκ περιόδου
Γκεόργκ Φρήντριχ Χέντελ (1685-1759)
Αρκάντζελο Κορέλι (1653-1713)
Αλεσσάντρο Σκαρλάττι (1660-1725)
Ζαν Μπατίστ Λυλί (1632-1687)
Φρανσουά Κουπρέν (1668-1733)
Ζαν Φιλίπ Ραμώ (1683-1764)
Χένρυ Πέρσελ (1659-1695)
Αντόνιο Βιβάλντι (1678-1741)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου