Ξεκινώντας από το πρώτο του έργο το 1941, Escape from Freedom, τα κείμενα του Fromm ήταν αξιοσημείωτα τόσο για το κοινωνικό και πολιτικό τους σχόλιο όσο και για τα φιλοσοφικά και ψυχολογικά τους θεμέλια.
Πράγματι, το Escape from Freedom θεωρείται ένα από τα θεμελιώδη έργα της πολιτικής ψυχολογίας.
Το δεύτερο μεγάλο έργο του, «Man for himself. An inquiry into the psychology of ethics» - έρευνα για την ψυχολογία της ηθικής, που δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά το 1947, συνέχισε και εμπλούτισε τις ιδέες του Escape from Freedom.
Το πιο δημοφιλές βιβλίο του Fromm ήταν το The Art of Love, ένα διεθνές μπεστ σέλερ που δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά το 1956, το οποίο συνοψίζει και ολοκληρωνει τις θεωρητικές αρχές της ανθρώπινης φύσης που βρέθηκαν στο Escape from Freedom και στο Man for himself.
Erich Fromm: Η ανατομία της ανθρώπινης καταστροφικότητας
Πυρήνας του σαδισμού, κοινός σ' όλες του τις εκφράσεις, είναι το πάθος να έχει κανείς απόλυτο και απεριόριστο έλεγχο πάνω σ' ένα ζωντανό πλάσμα, είτε ζώο είτε παιδί, είτε άντρα είτε γυναίκα.
Το ν' αναγκάσουμε κάποιον να δοκιμάσει πόνο ή εξευτελισμό χωρίς να μπορεί να προστατέψει τον εαυτό του είναι μια εκδήλωση απόλυτου ελέγχου άλλα όχι και η μοναδική.
Το άτομο πού ασκεί απόλυτο έλεγχο πάνω σ' ένα άλλο ζωντανό πλάσμα κάνει αυτό το πλάσμα αντικείμενο του, ιδιοκτησία του, ενώ ταυτόχρονα γίνεται θεός γι' αυτό το πλάσμα. [...]
Ο σαδισμός δεν έχει ουσιαστικά πρακτικό σκοπό, δεν είναι «επιφανειακός» αλλά μορφή αφοσίωσης. Είναι η μεταμόρφωση της αδυναμίας στην εμπειρία της παντοδυναμίας, είναι η θρησκεία των ψυχικά ανάπηρων. [...] Ο σαδιστής θέλει να γίνει κύριος της ζωής, γι’ αυτό και επιδιώκει να διατηρήσει τη ζωή στο θύμα του. Κι αυτό είναι πού τον διακρίνει ουσιαστικά από το καταστροφικό άτομο.
Ο καταστροφέας θέλει να εξοντώσει το άτομο, να το εξαφανίσει, να καταστρέψει την ίδια τη ζωή, ό σαδιστής γυρεύει την αίσθηση πως ελέγχει και πνίγει τη ζωή.
Ένα άλλο γνώρισμα τού σαδιστή είναι πώς τον ερεθίζουν μόνο τα αβοήθητα άτομα και ποτέ τα ισχυρά. Για παράδειγμα, δεν αισθάνεται καμιά σαδιστική ικανοποίηση αν πληγώσει έναν εχθρό σε μια μάχη ίσου προς ίσο, επειδή σ' αυτή την κατάσταση η πρόκληση μιας πληγής δεν είναι έκφραση έλεγχου.
Για το σαδιστικό χαρακτήρα μόνο μια θαυμαστή ιδιότητα υπάρχει-η δύναμη, θαυμάζει, αγαπάει και υποτάσσεται μόνο σε κείνους πού έχουν δύναμη, ενώ περιφρονεί και θέλει να ελέγχει τους ανίσχυρους πού δε μπορούν να τον πολεμήσουν.
Ο σαδιστικός χαρακτήρας φοβάται όλα όσα δεν είναι βέβαια και προβλέψιμα, όλα όσα τού προσφέρουν εκπλήξεις που θα τον ανάγκαζαν ν' αντιδράσει αυθόρμητα και γνήσια. Γι' αυτόν ακριβώς το λόγο φοβάται τη ζωή. Η ζωή τον τρομάζει ακριβώς επειδή από τη φύση της είναι απρόβλεπτη και αβέβαιη. [...] Οι ρωμαίοι καίσαρες πρόσφεραν στο κοινό θεάματα κυρίως σαδιστικής φύσης.
Η σύγχρονη κοινωνία προσφέρει παρόμοια θεάματα με τη μορφή των ρεπορτάζ στις εφημερίδες και την τηλεόραση γύρω από εγκλήματα, πολέμους, αγριότητες, όπου το περιεχόμενο δεν είναι ανατριχιαστικό, δεν είναι και θρεπτικό —όπως τα δημητριακά των παιδικών τροφών πού προωθούνται από τα ίδια μέσα μαζικής ενημέρωσης και φθείρουν την υγεία των παιδιών.
Αυτή η πολιτιστική τροφή δεν προσφέρει ενεργοποιητικά ερεθίσματα άλλα προωθεί την παθητικότητα και την αδράνεια. Στην καλύτερη περίπτωση προσφέρει διασκέδαση και συγκίνηση, αλλά σχεδόν ποτέ τη χαρά• κι αυτό γιατί η χαρά απαιτεί ελευθερία...
