George Maciunas

Το Μανιφέστο του Maciunas; “Να απαλλάξουμε τον κόσμο από την μπουρζουάδικη αρρώστια, από την ¨διανουμενίστικη” επαγγελματική και εμπορευματοποιημένη κουλτούρα, να απαλλάξουμε τον κόσμο από την νεκρή τέχνη,από την απομίμηση, την τεχνητή τέχνη, την αφηρημένη τέχνη, την τέχνη της αυταπάτης, την μαθηματική τέχνη…και να προωθήσουμε μια επαναστατική παλιρροϊκή ροή μιας ζώσας τέχνης, να προωθήσουμε την ζωντανή τέχνη, την αντι-τέχνη, την πραγματικότητα της μη τέχνης που θα απευθύνεται σε όλους κι όχι μόνο στους κριτικούς, τους επαγγελματίες ή τους ερασιτέχνες…Και να δημιουργήσουμε ένα ενιαίο μέτωπο πολιτικο- κοινωνικής και πολιτιστικής επαναστατικότητας.”

Ο George Maciunas (1931 - 1978) θεωρείται ένας από τους ιδρυτές του Fluxus, ενός κινήματος καλλιτεχνών, αρχιτεκτόνων, συνθετών και σχεδιαστών. Η εφεύρεση του ονόματος του καλλιτεχνικού κινήματος αποδίδεται ακριβώς στον Maciunas. Γεννήθηκε στο Κάουνας της Λιθουανίας, από λιθουάνο πατέρα και Ρωσίδα μητέρα. Μετανάστευσε στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου σπούδασε αρχιτεκτονική στο Πανεπιστήμιο Carnegie Mellon. Το 1961 άνοιξε την Πινακοθήκη AG στη Λεωφόρο Madison 925, με ένα φιλόδοξο πρόγραμμα εκδηλώσεων και εκθέσεων. Η γκαλερί, (που έκλεισε στις 30 Ιουλίου λόγω έλλειψης πόρων), ήταν αφιερωμένη στη νέα και πρωτοποριακή τέχνη. Στη συνέχεια, έφυγε στη Γερμανία, για να ξεφύγει από τους πιστωτές του. Το 1962 στο Wiesbaden, ο Maciunas, ο Dick Higgins, ο Nam June Paik, ο Wolf Vostell, ο Emmett Williams, ο Alison Knowles και ο Ben Patterson οργάνωσαν το πρώτο φεστιβάλ του κινήματος Fluxus. Ο Maciunas είχε κάνει το SoHo καταφύγιο για καλλιτέχνες, μετατρέποντας τα ερειπωμένα κτίρια σε σοφίτες και κατοικήσιμα μέρη. Το 1975 τραυματίστηκε σοβαρά κατά τη διάρκεια επίθεσης από ορισμένους πιστωτές, γεγονός που τον άφησε τυφλό από το ένα μάτι. Πέθανε στη Βοστώνη το 1978. 

«Λεφτά δεν υπήρχαν για να βγάλουμε, ούτε δάφνες για να δρέψουμε. Οι άλλοι καλλιτεχνικοί κύκλοι μας αγνοούσαν επιδεικτικά... Ο Τύπος δημοσίευε το πολύ πολύ καμιά κακεντρέχεια, στις κίτρινες σελίδες του, ανάμεσα στο μοσχάρι με τα πέντε πόδια και τους πριγκιπικούς γάμους» παραπονιέται ένας καλλιτέχνης του Fluxus.

Η περίοδος 1950 - 1970, χαρακτηρίζεται από την ψυχροπολεμική προπαγάνδα ανάμεσα στο δυτικό αμερικανικό καπιταλιστικό μοντέλο και του ανατολικού σοβιετικού μπλοκ. Η σύγκρουση εξαπλώνεται σε πολλές πτυχές της μεταπολεμικής ζωής με σκοπό την επιβολή ενός από τα δύο κυρίαρχα μοντέλα. Το παρακάτω συμβάν περιγράφει ξεκάθαρα την κατάσταση που επικρατούσε. Στην αποκαλούμενη δημόσια συζήτηση της κουζίνας, οι δύο τότε ηγέτες, των Η.Π.Α. και της Ε.Σ.Σ.Δ., Νίξον και Χρουστσόφ, συναντήθηκαν στα εγκαίνια της Αμερικάνικης Εθνικής Έκθεσης, στη Μόσχα, το 1959, για να ανταλλάξουν απόψεις, παρουσία κοινού, δημοσιογράφων και τηλεόρασης, μπροστά σε ένα μοντέλο ιδανικής αμερικάνικης κουζίνας. Στη συζήτηση,ο Χρουστσόφ, δήλωσε, ότι θα έφταναν ταχύτατα και θα ξεπερνούσαν τα επιτεύγματατης Αμερικής.Πρόκειται για μια εποχή φετιχοποίησης των υλικών αγαθών, ροπής προς έναν ομογενοποιημένο τρόπο καθημερινότητας και μαζοποίησης μέσα από τους ρυθμούς των νέων μέσων ενημέρωσης και ψυχαγωγίας. Ο κόσμος της τέχνης φυσικά δεν μένει αμέτοχος. Τα κομμουνιστικά καθεστώτα έχουν τον Σοβιετικό ρεαλισμό και η Αμερική προωθεί τον Αφηρημένο Εξπρεσιονισμό και τις φορμαλιστικές απόψεις του Clement Greenberg.

 Η Pop Art, αργότερα, γίνεται ο εμπορικός ανταγωνιστής του Αφηρημένου εξπρεσιονισμού, φέρνοντας επιπλέον στο προσκήνιο τα παιχνίδια των αναδυόμενων αγορών τέχνης.

Μέσα σ’ αυτήν την εικόνα, αναπτύχθηκε ο αντίποδας ομάδων και μεμονωμένων καλλιτεχνών με κοινά τους στοιχεία την αντίδραση στον Αφηρημένο εξπρεσιονισμό, στον Pollock, στην ενίσχυση των ελίτ, των θεσμών και των αγορών της τέχνης.

Τα happenings του Kaprow, oι Yves Klein και John Cage με τις Ζεν επιρροές, οι Καταστασιακοί, είναι μερικά παραδείγματα. Ανάμεσα τους δραστηριοποιείται και το Fluxus, συμμετέχοντας πολύμορφα σε ένα κίνημα αντίστασης στις οικονομικές και πολιτικές εξουσίες της εποχής συμβάλλοντας στις επαναστατικές ζυμώσεις των νέων στη Γαλλία, το 1968.

Η βροχή είναι αντι-τέχνη, η βοή του πλήθους είναι αντι-τέχνη, το φτάρνισμα είναι αντι-τέχνη, το πέταγμα μιας πεταλούδας ή οι κινήσεις των μικροβίων είναι αντι-τέχνη. Αντι-τέχνη είναι η ίδια η ζωή, η φύση, η πραγματικότητα. Κι όμως, όλα αυτά είναι το ίδιο όμορφα και άξια αναγνώρισης όσο η ίδια η τέχνη. Αν οι άνθρωποι κατάφερναν να αντιληφθούν τον κόσμο που τους περιβάλλει με τον ίδιο τρόπο που αντιλαμβάνονται την τέχνη, τότε δεν θα υπήρχε πια ανάγκη για αυτήν, θα ήταν περιττή... (George Maciunas).

Το Fluxus γεννιέται τη δεκαετία του ’60, όταν µια οµάδα νέων καλλιτεχνών –Georges Maciunas, Joseph Beuys, Ben Vautier, Dick Higgins, Nam June Paik, Yoko Ono κ.ά.– επηρεασµένοι από το ντανταϊσµό και τον Marcel Duchamp, τη διδασκαλία του John Cage και τη φιλοσοφία ζεν, επιχειρούν να καταργήσουν τα στεγανά µεταξύ των τεχνών, να αποδοµήσουν την έννοια του έργου τέχνης και να οικοδοµήσουν µια ουσιαστική σχέση µεταξύ τέχνης και ζωής. Όπως φανερώνει η λατινογενής ρίζα της λέξης flux, το κίνηµα αποσκοπεί στη δηµιουργία µιας ροής ανάµεσα σε διαφορετικές µορφές έκφρασης, όπως η µουσική, το θέατρο, οι εικαστικές τέχνες, η λογοτεχνία, η αρχιτεκτονική, το σχέδιο, κ.ά.

Περισσότερο από ένα κίνηµα, το Fluxus είναι µια εικονοκλαστική στάση, κοινή σε µια οµάδα καλλιτεχνών από διάφορες χώρες και διαφορετικούς χώρους. Οι καλλιτέχνες του Fluxus αναµειγνύουν καθηµερινά αντικείµενα, ήχους, εικόνες και κείµενα σε νέους συνδυασµούς, µε βασικό συστατικό το χιούµορ, διακηρύσσοντας µε σταθερότητα την αντίθεσή τους στην εµπορευµατοποίηση της τέχνης.

Οργανώνουν συναυλίες, παράγουν έργα τέχνης υπό µορφή κουτιών µε ποικίλο περιεχόµενο –τα Fluxus Boxes–, ενδιαφέρονται για τις νέες τεχνολογίες, εκδίδουν βιβλία θεωρίας της τέχνης και επινοούν τη Mail Art, τη βίντεο-τέχνη και τα χάπενινγκ του δρόµου, προαναγγέλλοντας πολλές από τις καλλιτεχνικές τάσεις που θα επικρατήσουν στο δεύτερο µισό του 20ού αιώνα. 

Σταθµός στη δηµιουργία του κινήµατος θεωρείται η συναυλία σύγχρονης µουσικής Fluxus Internationale Festspiele neuester Musik, που διοργανώθηκε το 1962 στη Γερµανία από τον Λιθουανό καλλιτέχνη Georges Maciunas. Συχνά, ο αντισυμβατικός χαρακτήρας του κινήματος αποτελέσε αντικείμενο αρνητικής κριτικής. Ανάμεσα στους εκπροσώπους του Fluxus συγκαταλέγονται ο Γιόζεφ Μπόυς καθώς και οι μουσικοί Τζον Κέιτζ και Γιόκο Όνο.

➤   John Cage    ➤   Joseph Beuys    ➤   Yoko Ono   ➤   Nam June Paik   ➤   Εννοιολογική τέχνη